Van herengoed naar tynsgoed; via heerenguldens en rijsvoerenregisters: een project van Veluwse Geslachten, uitgevoerd door Adri van Silfhout, Evert de Jonge, Paul op den Brouw en Peter van den Born.
In vooral de 1e helft van de 17e eeuw werd een deel van de circa 800 Veluwse herengoederen uit de “serviliteit” (verplichtingen) vrijgekocht, waarna de status veranderde in die van een tynsgoed. In de protocollen van de herengoederen - dus ook in de uitgave Herengoederen op de Veluwe - werd alleen de datum van de toestemming c.q. akte genoteerd. In de tynsregisters werd veel meer opgenomen zoals een (volledige) omschrijving van het bezit. Dit kan van belang zijn aangezien er in de protocollen van de herengoederen een hiaat is van de periode voor 1599 en 1604-1608.
Minder bekend is het feit dat de bezitter van een herengoed ook jaarlijks heerengeld diende te betalen. De afrekening hiervan werd bijgehouden in de Registers van de heerenguldens. In deze transcriptie wordt het heerenguldensregister 1625-1667 gekoppeld met de Herengoederen op de Veluwe, waarbij gebruik wordt gemaakt van de nummering in desbetreffende uitgave.
In de herenguldersregisters ontbreken de betalingen uit de ambten Barneveld, Nijkerk en Putten. De reden hiervoor is dat de herengoederen en tynsen van deze drie ambten verpand werden aan het huis Bronkhorst-Batenburg. Er wordt hier gesproken van het Batenburgsche Pandschap. Van de goederen uit dit Pandschap zijn in de archieven nog wel registers beschikbaar van rijsvoeren en rookhoenders. Een rijsvoeder was de benaming voor een voer (vracht) rijshout (takken) om de vuren in de verblijven van de hertog brandende te houden. Later werd deze betaling in natura vervangen door een geldbedrag. Hetzelfde gold voor de rookhoenders. Bij controle bleek dat de registers deels identieke informatie opleveren als die van de heerenguldens, een reden om het deel van 1625-1667 te gebruiken voor dit project.
De opzet van dit Heerenguldensproject is dus om de informatie van het register Heerenguldens en van het rijsvoeren/rookhoenderregister 1625-1667 te vergelijken met en te koppelen aan die van de Herengoederen op de Veluwe. En verder is een koppeling gelegd met het tynsregister waarin de rentmeester de omzetting naar tynsgoed vastlegde. Daarmee vormt deze publicatie een waardevolle aanvulling op de publicaties Herengoederen.
