De Nederlandse gemeenten van nu zijn niet meer de gemeenten van 200 jaar geleden. Opheffingen en samenvoegingen hebber er voor gezorgd dat het aantal is gedaald van 1249 in 1820 tot 458 in 2006.
Gemeenten die wel zijn blijven bestaan hebben vaak een enorme gebiedsuitbreiding ondergaan en een veelvoud aan inwoners gekregen. Behalve wijzigingen in grondgebied zijn er ook honderden wijzigingen geweest in de namen die voor de gemeenten werden gebezigd. Vaak ging het om spellingvarianten, soms om officiële naamswijzigingen.
Het mag duidelijk zijn dat historisch onderzoek ernstig belemmerd wordt door de voortdurende veranderingen van de gemeenten en gemeentenamen in Nederland. Het Repertorium van Nederlandse gemeenten, 1812-2006 beoogt deze belemmeringen weg te nemen door – voor het eerst – een volledige lijst te bieden van alle gemeenten die in Nederland vanaf 1812 tot 2006 hebben bestaan, inclusief alle bekende varianten van de gemeentenamen. Tevens laat het repertorium zien uit welke gemeenten een nieuwe gemeente is gevormd, of in welke gemeente een oude gemeente is opgegaan. De continuïteit van gemeenten wordt benadrukt door de introductie van een nieuwe gemeentecode – de Amsterdamse code – die, anders dan de codes die momenteel in gebruik zijn, onveranderd blijft bij grens- en naamswijzigingen.
